تاريخ  

موضوع                 

مرجع             

1003-950   

شرح كارهاي ژربر: (Gerber)
 يكي از اولين مسيحياني بود كه در مدارس مسلمان اسپانيا درس خواند. در طول مدت حياط خويش احتمالا ارقام هندي-عربي را بدون صفر ،در مراجعت با خود به اروپاي مسيحي آورده است. گفته اند كه وي چرتكه،كره ي زمين،كره ي سماوي، يك ساعت و احتمالا يك ارغنون ساخته.

3

1187-1114  

ترجمه ي المجسطي بطلميوس،اصول اقليدس و جبر خوارزمي توسط گراردوي كرمونايي              

3

حدود 1120  

ترجمه نجوم بتاني،اكرتيو دوسيوس توسط پلاتوي تيووليايي ايتاليايي                                                                        (Plato of tivoli)

 

3

1129-1120  

شرح كارهاي آدلارد:                              

وي براي كسب دانش عربي ، خود را در جامه ي يك مسلمان در آورد كه ترجمه هايي به زبان لاتين از اصول اقليدس و جداول نجومي خوارزمي به او نسبت داده شده است.                              

3

حدود1150    

 معادل سازي كلمه ي(جيب) عربي با معادل لاتين sin توسط گراردوي كرمونايي                                     

3

1220-1170   

استفاده از علم جبر در هندسه توسط لئوناردو بوناكسي رياضيدان ايتاليايي                        

1

قرن 13

نيكلاارسم فرانسوي(پيشقدم هندسه تحليلي):

احتمالا وي اولين كسي است كه نه تنها مجذور و مكعب قواي چهارم و پنجم اعداد را به قواي كسري از قبيل يك دوم، دو سوم و يك هفتم  و غيره نيز رسانيد و به عبارت ديگر قواي كسري اعداد را بدست آورد.

1

1202

انتشار كتاب معروف ليبر آپاكسي همان كتاب حساب

3

1220

ظاهر شدن كتاب پراكتيكا جئومتريا(هندسه ي عملي)

3

1225

تاليف كتاب مجذورات(درباره ي آناليز نامعين ها) توسط فيبوناتچي

3

قرن14(1382-1323)

ترجمه ي آثار رياضي ارسطووتاليف5 اثررياضي توسط نيكول

3

حدود1400

اختراع عدد اعشاري توسط دانشمند ايراني غياث الدين جمشيدكاشاني(كاشي) :

تاپيش ازاختراع عددهاي اعشاري ،هرواحدرابه شصت قسمت مساوي تقسيم مي كردند يكي از آنهارابه شصت قسمت كوچكترتقسيم مي كردند وهمين طورادامه مي دادند ولي وي هر واحدرابه ده واحدتقسيم كرد.او اولين بارعدد اعشاري را براي نوشتن عدد  استفاده كرد و عدد  را به كمك 850160168  ضلعي منتظم با هفده رقم اعشاري حساب كرد.         

 

 

 

 

 

 

2

1464-1401

اصلاح تقويم وكوشش براي تربيع دايره وتثليث يك زاويه ي كلي توسط نيكولاس كوزا(Nicholas Cusa)

3

1461-1423

اصلاح علم مثلثات و تشكيل جداولي دقيق توسط گئورگ فون پوير باخ

(Georg von puer bach)

4

 

1461-1423

گرد آوري جدول sin ها توسط گئورگ پوير باخ

3

1440

اختراع چاپ به وسيله ي گوتنبرگ:

بدين وسيله تعداد كتاب در اين قرن با سرعتي صاعقه آسا رو به افزايش نمود و زمينه براي مطالعه منابع علمي گذشته كه كم و بيش فراموش شده بود مهيا گرديد.

1

قرن 15

نگارش قديمي ترين كتاب كامل مثلثات توسط رژيمن تانوس آلماني

1

قرن 15

شرح كارهاي كشيش ليزيو :

وي احتمالا اولين كسي است كه مجذور و مكعب و قواي چهارم و پنجم اعداد را در نظر گرفت و اعداد را به قواي كسري از قبيل يك دوم، دو سوم و يك هفتم و غيره رسانيد و به عبارت ديگر قواي كسري را بدست آورد.

4

1464

تاليف كتاب دتريانگوليس اومنيوديس(درباره ي مثلث ها به طور كلي)

 توسط يوهان مولر  (Johann muller):            

اين كتاب به پنج مقاله تقسيم مي شود . دو مقاله ي اول به مثلثات مسطحه و سه تاي ديگر به مثلثات كروي اختصاص دارد.

3

1559-1474

انتشار اولين كتاب حساب در انگلستان كه به طور انحصاري به رياضيات اختصاص يافت توسط كائبرت توستال:

توستال در طول زندگي پر ماجرايش چندين مقام روحاني و ديپلماتيك كسب كرد و اولين نسخه ي چاپي اصول اقليدس به يوناني به وي اهدا شده است.

3

1478

چاپ كتاب حساب فوق العاده نادر بنام حساب تزوير توسط مو لف گمنام در شهرتزوير                                                                  

3

1484

چاپ كتابي در حساب و بازرگاني، نوشته ي پيروبورگي كه حداقل هفده بار تجديد چاپ شد.                                                            

3

1484

چاپ كتاب حسابي موسوم به سه قسمت در علم اعداد توسط نيكولاشوكه(nicola chuqet)

در اولين قسمت از اين اثر به محاسبه ي اعداد گويا ودر دومين قسمت به اعداد گنگ ودر سومين قسمت به نظريه ي معادلات پرداخته شده است.

 

3

1489

انتشار كتاب حساب ويدمان درلايپزيك المان.

3

1559-1489

انتشار پرنفوذ ترين كتاب حساب بازرگاني در آلمان (كتاب حساب آدام ريز)درسال1551 

اين اثر آنقدر مشهور بود كه حتي امروزه در آلمان عبارت ناخ آدام ريز(به گفته ي آدام ريز)براي اشاره به محاسبه درست بكار مي رفت.

3

 

 

 

3

چاپ كتاب حسابي در فلورانس توسط فيليپو كالاندي(Fillippo calandri)

اين كتاب به لحاظ اينكه شامل اولين نمونه ي چاپي از روش كنوني تقسيم هاي طو لاني و نيز اولين مسائل مصور چاپ شده درايتاليا بود،براي ما جالب توجه است.

1491

3

چاپ اولين نسخه ي چاپي  مجموعه ي حساب ،هندسه،نسبت وتناسب توسط لوكاپاچولي(راهب ايتاليايي)                                                 

1494

1

كشف لگاريتم توسط جان نپر:

انگلستان كه در آغاز قرن  16 براي پيشرفت علم جبر كوشيده بود اينك با كشف لگاريتم بوسيله ي جان نپر تئوري فن محاسبه را یک قدم به جلو برد.

اواخر قرن 16؟

4

حل معادلات درجه ي سوم توسط  سيپسون دل فرو(Scipion Del Ferro):

تا آن زمان معادلات درجه ي اول ودرجه ي دوم حل شده بود ولي احتما لا معادلات درجه ي سوم حل نشده بود دل فرو راز خود را به يكي از مريدانش به نام آنتوان فيوري سپرد ومرد.

اوايل قرن16

1526

1465-

1

اكتشافات اورنس فين در هندسه بويژه در تربيع دايره .

قرن16

3

تا ليف كتاب نسبت الهي (نسبت طلايي)توسط لئوناردو داوينچي:

شامل اشكالياز اجسام منتظم.

1509

3

انتشار اولين كتاب حساب رابرت ركورد(Robert recorde)درسال 1541:

اين اثر خيال پردازانه كه به آن عنوان سرزمين هنر ها داده شده حداقل به 19 چاپ رسيد آثار ركورد بصورت مناظر هايي بين استاد و دانشجو

عرضه شده است.

 

1510

1558-

3

بكارگيري عددهاي مثبت ومنفي بعنوان اعمال جبري توسط رياضيدانان هندي واندرهوك.                                                                 

1514

3

كشف حل جبري معادله ي درجه ي سوم  (كه احتمالا با تكيه بر منابع عربي قديمي تر بودهاست)توسط شيپيونه دل فرو

1515

4

تهيه ي كتابي درباره ي جبر به نا م (Art Magha rebus) (هنر عظيم خواص جبري)توسط نيكو لا تار تاگليا (Nicholas Tartaglia)

1557-1500

 

4

كاردان،شيوه تارتاگليا را در حل معادله درجه ي سوم اصلاح كردونيز كشف كرد كه هر معادله ي درجه ي سو م مي توا ند دا را ي ريشه هاي مثبت ومنفي وحتي جوابهاي موهومي باشد.

1576-1501

3

انتشار كتاب دتر يانگوليس اومينموديس

1533

3

كشف راه حل جبري معادله ي درجه ي چهارم (دو مجذوري)توسط لودوويكوفراري(Ludovico Ferrari):

فراري يكي از شاگردان كاردان كه در ميلان هم رياضيات درس مي داد وهم طبابت ميكرد.

1540

3

انتشار كتاب آرس ماگنا (Ars magna)توسط كاردان كه رساله ي عظيمي در جبر بود:

كاردان آثاري درباره ي نجوم،حساب،فيزيك،طب وديگر موضوعات نوشت. دركتاب آرس ماگنا بوجود ريشه هاي منفي يك معادله پي برده شد وبه محاسبه با اعداد موهومي تا حدي توجه شده ،همچنين روش خاصي براي بدست اوردن يك مقدار تقريبي براي ريشه ي معادله اي از درجه ي دلخواه وجود دارد همچنين او قمار بازي كهنه كار بود يك راهنماي قمار نوشت كه در ان سوالات جالبي در احتمالات بررسي شده است.

1545

حدود قرن16

ترجمه ي كتاب ديوفانت توسط گزي لاندر(xylander)

4

حدود قرن 16

اصلاح مثلثات توسط ورنر(werner) آلماني

4

1551

انتشار كتاب هندسه ي ركورد(راه دانش) كه شامل خلاصه اي از اصول اقليدس است.

3

1576-1514

تهيه ي دو جدول مثلثاتي توسط گئورگ يوآخيم رائتيكوس (Georg joachim Raeticus):

 يكي از آنها جدولي بود 10رقمي ،از هرشش تابع مثلثاتي ،به فواصل و ديگري يك جدول 15رقمي سينوس ها بود به فواصل  كمان ها، همراه با تفاضل هاي اول،دوم،سوم.

 

 

 

3

1576-1514

تعريف توابع مثلثاتي به عنوان نسبت اضلاع يك مثلث قائمه براي اولين بار توسط گئورگ يوآخيم رائتيكوس

 

3

1556

چاپ اولين اثر رياضي در ينگه دنيا در مكزيكوسيتي كه يك خلاصه ي اعمال بازرگاني كوچك توسط خوان ديز(Juan Dies) بود.

 

 

3

1557

انتشار كتاب جبر ركورد به نام هوش برانگيز:

اهميت تاريخي اين كتاب از اين جهت است كه نماد كنوني براي تساوي براي اولين بار در آن به كار رفت.

 

 

3

1572

انتشار كتاب جبر(درباره ي حل معادلات درجه ي سوم)  توسط كاردان :

اين كتاب نشان داد اگر  منفي باشد دراين صورت معادله ي درجه  سوم  داراي سه ريشه ي حقيقي است.

 

3

 

   ؟1572

انتشار كتاب جبري درباره ي تئوري كامل اعداد موهومي به وسيله ي رياضيداني اهل بولوني به نام رافائل بامبل (Raphael bombelli) 

 

4

 

1626-1548

برداشتن اولين گام ها در نظريه ي كسر هاي مسلسل توسط پيترو آنتونيو كاتالدي (Pietro Antonio Cataldi)

3

1620-1548

تدوين نظريه ي كسر هاي اعشاري توسط سيون استوين                    

3

1603-1540

):Vieta  شرح كار هاي فرانسوا ويت (

او يكي ار واضعين بزرگ علم جبر است و مثلثات جديد فقط متكي بر زحمات اوست .او اولين كسي است كه مثلثات كروي را با معلوم بودن سه ضلع آن حل كرد و در عين حال نخستين رياضيداني است كه براي حل مسئله ي ترسيم دايره ي مماس بر سه دايره ي ديگر راه حل هندسي بدست آورد و ريشه هاي حل معادله ي درجه چهارم را ساخت.

3

1603-1540

تاليف آ ثاري از جمله كاربرد قوانين رياضي در مثلث ها (1579) ، مدخل فنون تحليل (1591) ، متمم هندسه(1591) ،حل عددي توان ها (1600) و شناسايي و اصلاح معادلات توسط فرانسوا ويت:

از آثار فوق كتاب كاربرد قوانين رياضي در مثلث ها ، روشهايي براي حل مثلث ها ي مسطحه و كروي به كمك هر 6 تابع مثلثاتي بسط مي دهد.

ويت در كتاب مدخل فنون تحليل، رويه ي استفاده از حروف مصوت را براي نمايش كميت هاي مجهول و حروف بي صدا را براي نمايش كميت هاي معلوم معرفي مي كند.

كتاب حل عددي توان ها نيز روشي براي تقريب متوالي ريشه هاي يك معادله ارائه مي دهد .

3

 

مراجع:

1. شرح حال رياضيدانان ايران وجهان تاليف اكبر مرتضي پور- انتشارات عطار1380

 

2.برهان11 (تابستان 1377) خسروداودي                                          

 

3.آشنايي باتاريخ رياضيات(جلداول)- تاليف هاوارددبليو.ايوز -  ترجمه ي دكترمحمدقاسم وحيدي اصل

4 .تاريخ علوم  تاليف پي يرروسو(Pierre rousseau) ترجمه ي حسن صفاري